David Gilbert (1862-1943) - Siamani lautele matematika, faia se taua sao i le atinaʻe o le tele o vaega o le matematika.
Sui Usufono o aʻoga eseese o le faasaienisi, ma tagata aʻoaʻoina o le. N.I. Lobachevsky. O ia o se tasi o Matematika silisili i ona aso.
Hilbert o le tusitala o le muamua atoa axiomatics o Euclidean geometry ma le talitonuga o Hilbert avanoa. Na ia faia tele saofaga i invariant teori, lautele algebra, matematika physics, integral equations, ma le faavae o le matematika.
E tele tala mananaia i le talaaga o le olaga o Gilbert, lea o le a tatou talanoa ai i lenei tusitusiga.
Ma, muamua o oe o se puʻupuʻu talaʻaga o David Hilbert.
Talaaga o Gilbert
Na fanau David Hilbert ia Ianuari 23, 1862 i le aai Prussian o Konigsberg. Na ola aʻe o ia i le aiga o Faamasino Otto Gilbert ma lona toʻalua o Maria Teresa.
I le faʻaopopoga ia te ia, o le teine e igoa ia Eliza na fanau mai i matua o Tavita.
Tamaititi ma talavou
E tusa a o laititi, sa masani lava Gilbert i saienisi saʻo. I le 1880 na faʻauʻuina lelei o ia mai le aʻoga maualuga, mulimuli ane avea o ia ma tagata aʻoga i le Iunivesite o Königsberg.
I le iunivesite, na feiloaʻi Tavita ma Hermann Minkowski ma Adolf Hurwitz, na la faʻaaluina le tele o taimi avanoa.
Na lāgā e tama le tele o fesili taua e fesoʻotaʻi ma le numera, taumafai e suʻe tali ia latou. E masani ona latou uia ni taʻaloga e faʻaigoaina o le "matematika savali", ma o loʻo latou talanoa pea i mataupu e fiafia iai latou.
O se mea moni manaia o le i le lumanaʻi Hilbert o le a, i le faʻatonuga, faʻamalosia ana tamaiti aʻoga e faia na savali.
Gaioiga faasaienitisi
I le 23 o ona tausaga, na mafai ai e Tavita ona puipuia lana tusitusiga i luga o le talitonuga o le au aʻafia, ma e naʻo le tausaga mulimuli ane na avea ai o ia ma polofesa o le numera i Konigsberg.
Na faalatalata atu le alii faiaoga ma tiute uma. Na ia taumafai e faʻamatala mea i tamaiti aʻoga i le mea e mafai ai, o se faʻaiuga na maua ai lona igoa taʻuleleia o se faiaʻoga sili ona lelei.
I le 1888, na manuia ai Hilbert i le fofoina o le "Gordan faʻafitauli" ma faʻapea foi i le faʻamaonia o le i ai o se faʻavae mo soʻo se faiga o invariants. Faʻafetai i lenei, na ia mauaina se mautinoa faʻapitoa i le Europa matematika.
Ina ua tusa ma le 33 tausaga o Tavita, na maua sana galuega i le Iunivesite o Göttingen, lea na galue ai e oʻo i lona maliu.
E leʻi umi ae lolomi e le saienitisi le monotaga "Lipoti e uiga i le Numera", ma le "Faʻavae o Geometry", lea na aloaʻia i le lalolagi saienisi.
I le 1900, i se tasi o fono faavaomalo, na faailoa mai ai e Hilbert lana lisi lauiloa o 23 faafitauli e leʻi foiaina. O nei faʻafitauli o le a talanoaina manino e le matematika i le atoa seneturi lona 20.
O le tamaloa e masani ona ulufale i talanoaga ma eseese intuitionists, aofia ai Henri Poincaré. Na ia finau e faapea o soʻo se faafitauli o le matematika e i ai lona tali, o lona iʻuga na ia talosagaina ai e faʻaaoga le physics.
Talu mai le 1902, na faatuatuaina Hilbert i le tulaga o le faatonu-i-sili o le sili ona aloaia faamatematika lolomiga "Mathematische Annalen".
I ni nai tausaga mulimuli ane, na faalauiloa ai e Tavita se mataupu na lauiloa o le Hilbert space, lea na faalauaiteleina le avanoa Euclidean i le mataupu le iʻu. O lenei manatu sa faʻamanuiaina e le gata i le numera, ae faʻapea foi i isi saienisi saʻo.
I le amataga o le Taua Muamua a le Lalolagi (1914-1918), na faitio ai e Hilbert gaioiga a le vaegaau a Siamani. Na te leʻi solomuli mai lona tulaga seʻia oʻo i le iʻuga o le taua, lea na maua ai e ia le faʻaaloalo mai ana uo i le lalolagi atoa.
Sa faaauau pea ona galue malosi le saienitisi Siamani, lolomiina fou galuega. O lona iʻuga, ua avea le Iunivesite o Göttingen ma se tasi o pito sili ona tele o lalolagi numera o matematika.
I le taimi o lona talaaga, David Hilbert toʻesea le talitonuga o invariants, o le talitonuga o algebraic numera, o le Dirichlet mataupu faʻavae, atiina ae le talitonuga Galois, ma faʻafofoina foi le Waring faʻafitauli i numera numera.
I le 1920s, na amata ona fiafia Hilbert i le numera matematika, atiaʻe se manino manino faʻamaonia talitonuga. Peitaʻi, na ia taʻutino mulimuli ane, o lona talitonuga sa manaʻomia le toega ogaoga.
Sa iai le manatu o Tavita e manaʻomia e le matematika ona faʻamaeʻaina atoa. I le taimi lava e tasi, sa ia tetee i taumafaiga a le au faʻaosooso e faʻatapulaʻaina tapulaʻa i le matematika fatufatuga (mo se faʻataʻitaʻiga, e faʻasaina seti teori poʻo le axiom o filifiliga).
O ia faamatalaga e le Siamani na mafua ai se vevesi i totonu o le saienitisi nuu. Ole toʻatele o ana paʻaga sa faitio i lona talitonuga faʻamaonia, ma faʻaigoaina ole faʻamatalaga faasaienisi.
I le fisiki, o Hilbert o se lagolago o le maʻi faʻapitoa auala. O se tasi o ona sili ona taua aitia i le fisiki ua manatu o le derivation o faʻatusatusaga malae.
O se mea moni mataʻina o nei faʻatusatusaga sa fiafia foʻi i ai Albert Einstein, o se faʻaiuga na fetauai uma saienitisi. Ae maise lava, i le tele o mataupu, o Hilbert na i ai se aafiaga tele ia Einstein, o le i le lumanaʻi o le a fausiaina lana lauiloa talitonuga o le toe faʻafouina.
Olaga patino
Ina ua 30 tausaga le matua o Tavita, na ia aveina Kete Erosh ma ana ava. I lenei faʻaipoipoga, na fanau ai le tama e toʻatasi, o Franz, o le na maua i se maʻi o le mafaufau e leʻi iloa.
O le maulalo o le malamalamaaga a Franz, na matua popole ai lava Hilbert, e pei foi o lona toʻalua.
I lona talavou, o le saienitisi o se tasi o le lotu Calvinist, ae mulimuli ane avea ma agnostic.
Tausaga mulimuli ma le oti
Ina ua sau Hitila i le paoa, na amata loa ona latou faʻateʻaina tagata Iutaia ma ana uo. Mo lenei mafuaʻaga, o le tele o aʻoaʻo ma tagata atamamai ma aʻa a tagata Iutaia na faʻamalosia e sosola i fafo.
I se tasi aso, na fesili ai Bernhard Rust, le Minisita o Aʻoga o Nasi, ia Hilbert: "Ua faʻafefea mai nei le matematika i Göttingen, ina ua uma ona ia faʻateʻaina le faʻa-Iutaia?" Na tali atu Hilbert ma le faanoanoa: “Matematika i Göttingen? Ua le o toe maua. "
Na maliu David Hilbert ia Fepuari 14, 1943 i le maualuga o le Taua Lona II a le Lalolagi (1939-1945). Le sili atu ma le toʻasefulu tagata na o mai e vaʻai i le sili saienitisi i lana malaga mulimuli.
I luga o le maafaamanatu o le matematika o lana faaupuga e fiafia tele i ai: “E tatau ona tatou iloa. O le a matou iloa. "
Gilbert Ata
