O aso nei ua avea susu ma mea taua i le taumafataga a tagata uma. Ma o lenei e le o se mea ese, aua o loʻo iai le tele o mea aoga, aemaise lava 5 vitamini: B9, B6, B2, B7, C ma le 15 minerals.
Mo le toatele, o se lauiloa lauiloa o Cleopatra fufulu ona foliga i le susu i aso uma. Ina ua maeʻa na ituaiga teuteuga faʻamalosi tino, na amata ona silky ma vaivai lona paʻu. O le tagata faʻalogogata o Poppaea, o ia o le ava lona lua a Nero, na ia faʻaaogaina foʻi le susu i aso uma. Na ia taele ma le susu o asini e 500. Pei ona e silafia, o le paʻu o Poppea e lamolemole ma malu. Na talitonu foi Julius Kaisara o le au Siamani ma le au Celts na avea ma tagata sili ona ua latou aai i aano o manu ma feinu susu.
E tusa ai ma le au saienitisi, i totonu o atunuu e tele ina inu ai le susu, e manumalo ai tagata i nisi Nobel Prize. I se faʻaopopoga, e tusa ai ma le suʻesuʻega a le BBC a Amerika, o pepe e tele le inu i le susu i le taimi o laiti e tuputupu aʻe.
1. O toega o toega o se povi fai manu na amata mai i le 8th millennium BC. O lea la, ua silia ma le 10,000 tausaga o feinu tagata i le susu o povi.
2. Tele aganuu anamua, pei o le Celts, Roma, Aikupito, Initia ma Mongol, na aofia ai susu ia latou lava taumafataga. Na latou usuina foʻi o ia i talafatu ma tala faʻafagogo. O faamaumauga o tala faasolopito na oʻo mai i le taimi nei o nei tagata na latou manatu o le susu o se oloa aoga ma taua o le "meaai a Atua."
3. Ona o le mea moni o le faʻasoa o le udder o se povi e le felafolafoaʻi faʻatasi, o le tuʻufaʻatasiga o le susu maua mai eseʻese susu o le tutusa povi e le tutusa.
4. E toeititi lava 90% vai le suasusu. I le taimi e tasi, e aofia ai le 80 mea aoga. Faatasi ai ma le gaioiga o ultra-pasteurization o susu, potassium, calcium, magnesium ma vitamini e sefe e aunoa ma le suia.
5. E avane e le povi le susu e fafaga ai le tamai povi. A uma ona to le povi, na te avane susu mo le isi 10 masina, ona toe tipi ai foi lea. Lenei faiga e faifai pea ona faia.
6. O tausaga uma o le faitau aofai o tagata i le Lalolagi inu 580 miliona lita o susu, o 1.5 miliona lita i le aso. Ina ia ausia lenei aofaʻi, tusa ma le 105,000 povi e manaʻomia susu i aso uma.
7. E le mafai e le susu kamela ona tolotolo ma e faigofie ona sosolo i le tino o le tagata ma le le lava o le lactose. O lenei ituaiga susu e lauiloa i tagata nonofo i le toafa.
8. O le suasusu o povi e aofia ai le 300 taimi e sili atu ai le kiniini nai lo le susu o le tagata.
9. Ina ia puipuia le susu mai le susu, i aso anamua sa tuu i ai se rane. O le lilo lilo o lenei meaola i ai antimicrobial meatotino ma taofia le salalau o siama.
10. aoga aoga susu o maua e saienitisi mai le Iunivesite o Adelaide. E pei ona iʻuga, o le polotini o le susu e afaina ai faʻamaʻi o laʻau e le itiiti ifo i lo le vailaʻau oona. Lenei popolega i le faʻamaʻi o vine ma agamalu.
11. Fai mai le tala a le au Eleni, o le Milky Way na afua mai i mataua o le susu o le atua fafine o Hera, lea na sau i le lagi i le taimi na fafagaina ai le pepe o Hercules.
12. O le susu e taua lea i le tagata lava ia. E feteʻenaʻi ma le tele o manatu, o le susu o se meaai, ae le o se vai inu. Fai mai tagata: "'ai susu."
13. E tusa i faʻamaumauga, o le tele o susu e inu i Finelani.
14. O le polotini i le povi susu e fusifusia mea oʻona i le tino. O le mafuaʻaga lea, e oʻo mai i le taimi nei, tagata o latou galuega e fesoʻotaʻi ma mea mataʻutia gaosiga mauaina susu leai se totogi.
15. O le susu o se oloa e maua mo iʻa umi. Ina ua sili atu i le ate le Mejid Agayev mai Azerbaijan na ola mo le sili atu i le 100 tausaga, na fesiligia o ia po o le a le mea na te 'aina ma na ia lisiina feta sisi, susu, yogurt ma fualaʻau.
16. E maua e le lalolagi le sili atu ile 400 miliona tone o susu i tausaga taʻitasi. O povi taʻitasi e gaosia i le va o le 11 ma le 23 lita, e tusa ma le 90 ipu i le aso. O lona iʻuga, ua faʻailoa mai o le averesi o le povi e gaosia 200,000 ipu susu i lona olaga atoa.
17. I Brussels, i le faʻamanatuina o le International Milk Day, susu e sau mai le Manneken Pis punavai nai lo masani vai.
18. I Sepania, ua avea sukalati susu ma mea inu lauiloa i le malu taeao.
19. I le 1960s, na mafai ai ona atiaʻe se gaioiga mo faʻaauau pea ultra-pasteurization o susu, faʻapea foi ma Tetra Pak (aseptic afifiina faiga), na mafai ai ona faʻalauteleina le fata ola o susu.
20. Ina ia maua le 1 kilokalama o pata masani, 21 lita o susu e manaʻomia. O le kilokalama o sisi e faia mai i le 10 lita o susu.
21. I le faʻaiuga o le 18th - amataga o le seneturi lona 19, na manatu ai le susu o se mafuaʻaga o tagata faʻamaʻi i le fatafata. O le pasteurization o lenei oloa na mafai ai ona taofi le sosolo o le tuberculosis ala susu.
22. Na tusia e Lenin tusi mai le falepuipui ma le susu. O le susu na le vaʻaia i le taimi o le faʻamago. Naʻo le faitauina o le tusitusiga i le faʻavevelaina o se laupepa i luga aʻe o se moligaʻo.
23. E liua le susu i taimi o le faititili. E mafua ona o le umi-galu eletise eletise e mafai ona maua i totonu o soʻo se vailaʻau.
24. I aso nei, itiiti ifo ma le 50% o tagata matutua inu susu. O isi tagata e leai se faapalepale i le lactose. I le Neolithic vaitaimi, tagata matutua foi mafai masani ona feinu susu. E leai foi so latou gafa e nafa ma le faaputuputuina o le lactose. Na tulaʻi mai naʻo le taimi ona o le suiga o ituaiga.
25. E mafai ona faʻaleagaina le susu o 'oti i le taimi e faʻalu ai le faʻasoesa i le averesi o le 20 minute, ma le susu o povi faʻatoa maeʻa le itula.
26. Ayurvedic vailaʻau faʻavasegaina susu o se "masina meaai". E taʻu mai ai e faʻatagaina le susu e na o le afiafi e inu ai, peʻa oso le masina ma 30 minute ae leʻi moe.
27. O le digestibility o susu i le tino o le tagata o le 98%.
28. O le International Milk Day e faʻamanatuina aloaia ile Iuni 1st.
29. Nisi atunuʻu e taʻutaʻua i le mea moni o le tau o susu iina e sili atu le taugata nai lo kesi.
O le susu o walrus ma faʻamaufaʻailoga e sili ona lelei i isi meaola uma, aua e sili atu male 50% o gaʻo. Whale milk, o loʻo i ai sina laʻititi ifo i le 50% gaʻo, e manatu foi e lelei tele.